مشروطيت و ملايان

در همان هنگام كه آقايان روحانيان در فكر تنبيه عسگر گاريچی و نپرداختن ماليات به دولت ــ آن هم از پول مفتی كه می گرفتند ــ بودند، احتشام السلطنه در مجلسی كه در دربار بر پا شده بود، در تشريح خرابی حكومت ايران و نادرستی وزيران و ورشكستگی دستگاه مالی و اداری دولت و ديگر مفاسد هيچ فرو گذار نكرد. اين اتفاق تا آن روز بی سابقه بود. با آنكه عقايد احتشام السلطنه نظرات روشنفكران آن زمان بود ولی هيچ كس تا آن لحظه با چنين شهامت و صراحتی از تمام عيوب كشوری، آن هم در مجلسی درباری، سخن به ميان نياورده بود.

احتشام السلطنه تأسيس مجلسی را پيشنهاد كرد كه وكلايش را ملت برگزينند و گفت: «اگر قرار است كه كار اصلاح مملكت را جدی بگيريم، پادشاه نيز بايد از رأی ملت متابعت فرمايند.» انصاف! اين پيشنهاد ما را زودتر به آزادی رهبر می شد تا معاف آخوندان از پرداخت ماليات يا حتی تنبيه عسگر گاريچی! (مهشید امیرشاهی - سخنرانی در هتل «لوته سيا» ی پاريس به مناسبت سالگرد مشروطيت - 16 مرداد 1362 - 1983)
متن کامل